Nitekim, Mekkî ve Saʽlebî ile başlayan ve takip eden süreç boyunca müfessirler anılan kıraat vecihlerinden çeşitli mana tercihlerini delillendirmede ya da desteklemede yararlanmışlar ve böylece Hasan-ı Basrî kıraat vecihlerinin tefsir açısından önemli bir rivâyet malzemesi olduğunu fiilen kanıtlamışlardır. Buna göre, ilgili kıraat vecihleri tilâvet edilemese de bunlarla tefsirde istişhâtta bulunulabilir. İkincisi ise müfessirlerin çoğunluğuna ait olan yaklaşımdır. Taberî’nin başını çektiği ve bazı müfessirlerin de benimsediği yaklaşımlardan birincisine göre, söz konusu kıraat vecihleri sahih kıraat kriterlerinden bazı şartları karşılamaması nedeniyle tilâvet edilemeyeceği gibi tefsir açısından da bir değer ifade etmez. Bu itibarla, müfessirlerin Hasan-ı Basrî kıraatine yaklaşımlarıyla ilgili iki ayrı bakış açısı ortaya çıkmıştır. Tefsir tarihi boyunca müfessirlerin Hasan-ı Basrî kıraat vecihlerinden kaynaklanan anlam farklılıklarını da yansıtmaya çalıştıkları görülmüştür. Müfessirlerin anılan kıraatteki çeşitli vecihlerle ilgili olumlu/olumsuz yöndeki yaklaşımları sergilenmiştir. Ayrıca mezkur kaynaklarda ilgili kıraat vecihlerinin yer alış biçimi ve isnâd zincirleri kaydedilmiştir.Üçüncü bölümde ise Hasan-ı Basrî kıraat vecihlerinin tefsir literatüründe ele alınışı incelenmiştir. Bu kaynaklardaki rivâyet malzemesinden yararlanılarak Hasan-ı Basrî kıraat vecihleri bir bütün halinde ortaya konulmaya çalışılmış ve bu okuyuş farklılıklarının o dönemdeki Arap dili lehçeleriyle bağlantısı vurgulanmıştır. Erken dönemden itibaren anılan kıraat vecihlerine meâni’l-Kur’ân, tefsir, iʽrâbu’l-Kur’ân ve kıraat eserlerinde geniş biçimde yer verilmiştir. Giriş ve üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde konuya altyapı olmak üzere kıraat ilmi ve tarihçesi hakkında bilgi verilmiş ve Hasan-ı Basrî’nin bu tarihsel süreçteki yeri belirlenmiştir.İkinci bölüm, Hasan-ı Basrî’nin hayatı ve kıraatine ayrılmıştır. Bu çalışmanın konusu, tâbiûn döneminin ve erken dönem Kur’an ve tefsir faaliyetlerinin en önde gelen şahsiyetlerinden birisi olan Hasan-ı Basrî’ye atfedilen kıraat vecihleri ile bu vecihlerin tefsir açısından ifade ettiği değerdir.
0 kommentar(er)
